Deklarišu se kao zaštitnici tradicionalne porodice i s tom argumentacijom su stopirali donošenje novog Zakona o zaštiti od nasilja u porodici, a pod njihovim uticajem će se mijenjati i Krivični zakonik RS. Javno ih je podržao predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik, a ministri im se “sklanjaju s puta”.
Ima ih i u vlasti i u opoziciji, a tradicionalnu porodicu svako tumači na svoj način: Za koga “igraju” lideri patrijarhalnih udruženja u RS?
Pročitajte u ovom tekstu portala Srpskainfo, autorke Milkice Milojević.
Uticaj neformalne koalicije, koja okuplja dvadesetak, kako se sami izjašanjavaju, “rodoljubivih” udruženja i fondacija, rapidno raste. Iako se radi o prilično šarolikom društvu, složno su se usprotivili uvođenju pojmova “femicid”, “rod” i “rodni identitet” u zakonodavstvo RS i “toksičnom uticaju Zapada”.
Neka od ovih udruženja se protive i vakcinaciji djevojčica i žena protiv HPV virusa, koji izaziva rak grlića materice, a sve su glasnije i priče o ograničavanju prava na abortus.
U Evropi, a posebno u zemljama u kojima je veliki uticaj Katoličke crkve, ovakva konzervatino – patrijarhalna udruženja vezuju se gotovo isključivo za stranke ekstremne desnice. Slična je situacija i u Srbiji.
A za koga “igraju” konzervativci, ili kako su ih prozvali u dijelu javnosti “lovci na vještice”, u Republici Srpskoj? Šta je za njih “tradicionalna porodica” za koju se tako zdušno bore?
I da li su uopšte znali šta čine, kada su stavili svoje potpise na famozno otvoreno pismo, u kojem je zatraženo povlačenje iz procedure novog Zakona o zaštiti od nasilja u porodici i nasilja nad ženama?
Sam pojam “tradicionalne srpske porodice” je prilično diskutabilan.
Recimo, upravo zbog patrijarhalne tradicije, čak i u doba SFRJ, kad je osnovno obrazovanje za svu djecu bilo obavezno, roditelji u selima na Manjači, na dvadesetak kilometara od Banjaluke, sve do osamdesetih godina prošlog vijeka nisu dozvoljavali djevojčicama da idu u školu poslije 4. razreda.
Što će djevojci škola i imanje
Samo smo moja sestra i ja u svojoj generaciji završile osnovnu, a potom i srednju školu. Naše vršnjakinje su se udavale sa 15 ili 16 godina, koja se ne uda do 18, proglasili bi je starom curom. Našu su majku u selu proglasili “ludom”, zato što žensku djecu šalje u školu – priča za Srpskainfo Banjalučanka Borka (65).
Dio te tradicije je i, još uvijek prisutan, običaj da se kćerke odriču naslijeđa u korist braće i da žena ćuti i trpi, ako je muž tuče, jer je najvažnije da “ne pukne bruka”.
U selima u okolini Nevesenja još se prepričava slučaj iz doba Kraljevine Jugoslavije, kada je u jednoj bogatoj porodici kćerka jedinica rano ostala bez roditelja. Kada je ona odlučila da preuzme nasljedstvo i uda se za momka kojeg je sama odabrala, njen stric i njegovi sinovi su je objesili u štali, da bi sačuvali porodičnu imovinu. Potom su razglasili da se djevojka sama objesila, jer “nije bila dobra s glavom”.
Iako su znali šta se desilo, jer je jedan čobanin sve vidio, seljani nisu htjeli da se miješaju u “porodične stvari”.
Ovakvo ubistvo bi se danas zvalo femicid.
Da patrijarhalno nasljeđe živo i danas, svedoče i iskustva iz ženskih nevladinih organizacija, kojima su se, zbog nasilja u porodici, obraćale čak i doktorice, profesorice i novinarke.
A u jednom od ranijih saziva Narodne skupštine RS sjedjele su i zakone donosile poslanice, koje nisu smjele putovati i odsjedati u hotelima bez “dozvole” supruga.
Lideri pojedinih “rodoljubivih udruženja” u Srpskoj tvrde da navedeni slučajevi nisu dio srpske tradicije i da je isticanje ovakvih primjera “rezultat zapadnjačke propagande” usmjerene protiv Srba.
Savjetnik Nenada Stevandića
Među onima koji se zdušno zalažu za tradicionalnu porodicu i koji se protive “novotarijama sa zapada” je i Jovan Radovanović, predsjednik banjalučkog Udruženja porodica sa 4 i više djece.
– Iskreno, ja se uopšte ne sjećam da sam potpisao zahtjev za povlačenje Zakona o zaštiti od nasilja u porodici i nasilja nad ženama. Vjerovatno jesam, jer se stvarno zalažem za tradicionalnu, patrijarhalnu porodicu, u kojoj se zna ko je glavni i u kojoj djeca slušaju i poštuju roditelje – kaže Radovanović.
Dodaje da je protiv nasilja i diskriminacije, ali i protiv LGBT povorki i gej brakova.
– Naravno da kćerke treba da se školuju i da nasljeđuju imovinu ravnopravno sa sinovima, to se podrazumijeva. Nekad nije bilo tako, ali vremena se mijenjaju, pa se i tradicionalna porodica mijenja – kaže Radovanović.
Jovan Radovanović je nedavno imenovan za savjetnika predsjednika Narodne skupštine RS, Nenada Stevandića, koji je i lider Ujedinjene Srpske. Na listi je kandidata ove stranke za odbornika u Skupštini grada Banjaluka.
– Jesam na listi, ali nisam član Ujedinjene Srpske. Ja sam nestranačka ličnost – kaže Radovanović.
Na pitanje da li će dio savjetničke plate donirati stranci, jer je to “tradicija” u US, Radovanović odgovara da platu još nije dobio.
“Nisam zvao Selaka i Vukanovića, sami su došli”
Među “rodoljubivim udruženjima”, koja su “srušila” Zakon o zaštiti od nasilja u porodici je i Udruženje građana “Jadovno 1941”. Otkud ovo udruženje, koje se bavi njegovanjem sjećanja na žrtve ustaških zločina u “antirodnoj” koaliciji.
– Iskreno, nisam ni pročitao to otvoreno pismo. Mi sarađujemo sa Udruženjem Srbsko sobranje “Baštionik”, oni su to potpisali, pa smo i mi – iskren je predsjednik Udruženje “Jadovno 1941”, stomatolog dr Dušan Bastašić.
Kaže da potiče iz patrijarhalne porodice, da se zalaže za očuvanje tradicije, ali da nema ništa protiv da “svako živi onako kako izabere”.
– Nemam ja ništa protiv bilo koje seksualne orjentacije ili rodnog identiteta, nisam ni protiv LGBT, ne vidim u čemu je tu problem. Naravno da sam protiv nasilja i diskriminacije – kaže dr Bastašić.
Podvlači da se udruženje koje on vodi “uopšte ne bavi rodnim pitanjima“.
Bastašića prati glas da je pristalica SNSD, ali on tvrdi da to nije tačno, iako je, kako navodi, “Dodik bio njegov pacijent”.
– Nisam ni u jednoj stranci, čak i ne dozvoljavam da se članovi udruženja “Jadovno” dijele po stranačkoj ili bilo kojoj drugoj pripadnosti. Nema kod nas ni “grobara”, i “delija”, ni “četnika” i onih drugih – kaže Bastašić i dodaje da u “udruženje sarađuje jedino sa predstavnicima institucija”.
– Nikad predstavnike stranka ne pozivam na naše skupove, ali njih ne treba zvati, sami dođu. Tako su se ove godine, na Dan sjećanja na žrtve logora Gospić, Jadovno i Pag, pojavili Goran Selak i Nebojša Vukanović, a tu je bio i pomoćnik ministra, koji je iz SNSD – priča Bastašić.
Kadrovi SDS i muž Mire Lolić Močević
Bastašić možda i nije “stranački opredijeljen”, ali čelnici njima bratskog Srbskog sobranja “Baštionik” jesu. Ovo udruženje vodi Predrag Aadamović, a njegova supruga Vesna Adamović je godinama bila predsjednica Aktiva žena SDS.
U SDS je još jedan lider “branilac tradicionalne porodice”, Dejan Elez, osnivač Udruženja “Sveti Vasilije Ostroški” iz Sokoca.
On je odbornik SDS u aktuelnom sazivu Skupštine opštine Sokolac i nosilac odborničke liste SDS u ovom gradu.
Među 21 organizacijom, koja je srušila Zakon o zaštiti od nasilja u porodici je i Fondacija “Mir Božji”, koju vodi Zdravko Močević.
Močević se kao analitičar povremeno pojavljuje u medijima bliskim vlasti, a osnivač je i organizacije “Srpsko ruski most”.
U Banjaluci je poznatiji kao suprug Mire Lolić Močević, dugogodišnje glavne urednice RTRS. Upućeni kažu da se čak i tako predstavlja, što se baš i ne uklapa u model patrijarhalne srpske porodice.
Močevići su, navodno, bliski SNSD, mada je Zdravko Močević prije mnogo godina bio u Srpskoj radikalnoj stranci, koja se kasnije “utopila” u PDP, a navodno je najavljivao i osnivanje Ruske stranke u RS.
U koloni i Kolo srpskih sestara
Zahtjev za povlačenje iz procedure Zakona o zaštiti od nasilja u porodici i nasilja nad ženama, potpisala je i Bosiljka Herbez, predsjednica Kola srpskih sestara Banjaluka, mada i ona tvrdi da se toga ne sjeća.
– Mislim da nam je rekao Peđa iz “Baštionika” da je to zbog zaštite tradicionalne porodice. Mi jesmo za tradicionalnu porodicu, a ne za ovaj današnji divlji zapad, u kojem svi imaju prava, a niko obaveze, u kojem djeca ne poštuju starije, jer ih roditelji nisu vaspitali – kaže Bosiljka Herbez.
Na pitanje da li je i nasilje u porodici dio patrijarhalne tradicije, ona kaže da je “u prošlosti bilo svega, ali da treba sačuvati samo ono što je dobro i pozitivno”
– Ono što ne valja ne treba ni spominjati – kaže Bosiljka Herbez.
Ono što se ne spominje je dugogodišnja bliskost Kola srpskih sestara sa SDS-om.
-To je nekad bilo, mi se danas klonimo stranačke politike – tvrdi Herbezova.
Ivana Marić: 100 godina iza Evrope
Politička analitičarka Ivana Marić kaže da trend retradicionalizacije i repatrijarhalizacije društva nije karakterističan samo za Republiku Srpsku, nego za cijelu regiju.
– Kod nas su sada aktuelni stavovi o LGBT ljudima, abortusu ili o nasilju u porodici, kakvi su u Evropi bili prije 100 godina. Dok se u Evropi, pogotovo u zrelim demokratijama, kakva je Njemačka, politički spektar približava centru, kod nas politika i dalje klizi radikalno udesno. Više se ne zna, da li je tako zato što se političari prilagođavaju biračkom tijelu, ili birači prihvataju ono što im se nudi, kao jedino moguće – kaže Marićeva.
Dodaje da je rješenje jednostavno: samo treba prihvatiti da su svi ljudi ravnopravni i da svako ima pravo izbora, sve dok tim izborom ne ugrožava prava drugih.
– Moraćemo to prihvatiti, ako želimo u Evropsku uniju, nema nam druge – zaključuje Ivana Marić.
Izvor: Srpskainfo, autorka Milkica Milojević
Fotografija: Pixabay
(Tekst je napisan u saradnji sa Helsinškim parlamentom građana u okviru projekta „Naš otpor“, kojeg podržava švedska fondacija Kvinna till Kvinna i UK International Development.)
