U Banjaluci, kao i u mnogim drugim gradovima u svijetu, dominiraju ulice sa muškim imenima u nazivu. Broj ulica koje su, u gradu na Vrbasu, dobile ime po nekoj ženi je zanemarljiv, što je pokazala i analiza koju je Helsinški parlament građana radio u maju i junu ove godine. Naime, od ukupno 652 ulice na teritoriji Grada Banjaluka, samo 6% njih je imenovano po ženama.
Ime ulice je mnogo više od pukog imena. Ono oslikava ideološke i kulturološke stavove jednog društva. Kroz imena ulica iščitavamo čemu i kome neka zajednica daje na značaju, iščitavamo istoriju i položaj muškaraca i žena jednog društva. Iz naziva banjalučkih ulica mogli bismo zaključiti da žena, koje su radile i stvarale u ovom gradu, skoro da nije ni bilo. Zapravo se radi o sistemskom zanemiravanju doprinosa koje su žene dale kulturnom i političkom razvoju grada i brisanju sjećanja na njihovo stvaralaštvo. Poslijeratna preimenovanja ulica imaju i svoju duboku ideološko-nacionalističku potku, pa tako u Banjaluci više ne postoje ulice Vahide Maglajlić, narodne heroine, Margite Hercl, doktorice, ili Ajše Karabegović, partizanke.
U namjeri da istražimo koliko Banjaluka danas ima ulica i koliko ih nosi naziv po ženi, obratili smo se Gradskoj upravi Banjaluke sa zahtjevom da nam dostave spisak svih ulica na teritoriji Grada. Nakon što nam je Grad dostavio spisak ulica, urađena je analiza njihovih naziva i lokacija i došli smo do sljedećih podataka:
- Grad Banjaluka ima ukupno 652 ulice.
- Od ukupnog broja (652), 39 ulica nosi naziv po ženama. Pretvoreno u procente to znači da samo 6% ulica od ukupnog broja ima ženski naziv u imenu.
- Pred 39 ulica, postoje i 4 ulice koje se na indirektan način tiču žena. To su ulice: Braće Mažar i majke Marije, Braće i sestara Kapor, Braće i sestara Glumac, Kola srpskih sestara.
- Od 39 ulica koje imaju ženski naziv u imenu, samo dvije ulice se nalaze u užem centru grada.
Činjenica da u gradskom jezgru postoje samo dvije “ženske” ulice takođe ilustruje odnos prema ženi, koja se i dalje percepira kao manje važna i pozicionira se na periferiju, daleko od centara moći i odlučivanja.
Spisak banjalučkih ulica sa ženskim imenom u nazivu:
- Anka Drakulić (prva školovana učiteljica koje je u Banjaluku stigla 1868. godine)
- Anđa Knežević (partizanka i sekretarka komiteta KPJ u okupiranoj Banjaluci)
- Bosa Živković (partizanka)
- Bulevar Desanke Maksimović (pjesnikinja, profesorka književnosti i akademkinja)
- Carica Milica (žena srpskog kneza Lazara)
- Isidora Sekulić (srpska književnica, prva žena član Srpske akademije nauka i umjetnosti)
- Jovana Milošević
- Jovanka Gajić-Zmijanjka (kao desetogodišnja devojčica optužena za izdaju i zaveru. U doba austrougarske okupacije bila članica tajnog đačkog društva “Jugoslavija” i javno je recitovala rodoljubive pesme, što je, po nekim izvorima, bio povod za njeno hapšenje)
- Kraljica Marija (unuka britanske kraljice Viktorije i majka poslednjeg jugoslovenskog kralja Petra drugog Krađorđevića)
- Ljubica Gerovac (učesnica Narodnooslobodilačke borbe i narodna heroina Jugoslavije)
- Ljubica Mrkonjić (partizanka)
- Majka Jevrosima (majka narodnog junaka Marka Kraljevića)
- Majka Jugovića (žena koja je u Kosovskom boju izgubila muža i svih sedam sinova)
- Majka Knežopoljka (poema Skendera Kulenovića)
- Majka Kristina (majka tri poginula borca Vojske RS)
- Marija Bursać (partizanska heroina iz Kamenice kod Drvara, koja je, nakona ranjavanja u borbi, umrla u 23. godini)
- Marija Dimić (partizanka)
- Mira Cikota (učesnica Narodnooslobodilačke borbe)
- Mirjana Jotanović
- Mis Adelina Irbi (univerzitetski obrazovana Amerikanka iz bogate porodice bostonskih bankara, koja je živjela u 19. veku i posvetila se obrazovanju ženske djece u BiH i razbijanju predrasuda o Balkanu)
- Monahinja Jefimija (kći uglednog vlastelina u državi cara Dušana, kesara Vojihne, a prije zamonašenja bila je žena despota Uglješe Mrnjavčevića)
- Nadežda Petrović (najznačajnija srpska slikarka s kraja 19. i početka 20. vijeka)
- Natalija Jović
- Rada Vranješević (učesnica Narodnooslobodilačke borbe i narodna heroina Jugoslavije)
- Sestre Levi (Laura – bila je nastarija sestra i znamenita jugoslovenska književnica i prevoditeljica , Rifka – prva sarajevska profesionalna balerina, ali i prva sefardska balerina i primabalerina Narodnog pozorišta u Beogradu, Klara – vrsna muzičarka; svirala je klavir, špansku gitaru i saz, Blanka – važila za jednu od najnačitanijih Sarajki i Nina – držala je otmjeni salon šešira „Chapeau Chic Parisien“)
- Sestre Uzelac
- Sveta Kraljica Jelena
- Zdrava Korda (partizanka)
- Zora Kovačević
- Dr Danica Perović (ljekarka, učesnica Narodnooslobodilačke borbe i sanitetski pukovnik JNA )
- Mileva Marić (srpska matematičarka, prva žena Alberta Ajnštajna)
- Mira Alečković (srpska književnica i pjesnikinja, humanista i dugogodišnja predsjednica Udruženja književnika Jugoslavije i Udruženja književnika Srbije)
- Marija Kiri (francuska fizičarka i hemičarka)
- Olga Spiridnović (srpska filmska, televizijska i pozorišna glumica)
- Kosovka djevojka (glavna ličnost istoimene narodne pjesme, ovjekovječena i kroz sliku Uroša Predića “Kosovka devojka”).
- Sveta Ognjena Marija
- Diana Budisavljević (Tokom II Svjetskog rata spasila živote 15.536 žena i djece iz koncentracionih logora)
- Milica Stojadinović Srpkinja (pjesnikinja)
- Milunka Savić (najodlikovanija žena u istoriji ratovanja, heriona Balkanskih ratova i Prvog svjetskog rata, nositeljica mnogobrojnih priznanja, među kojima i priznanje francuske Legije časti 4. i 5. stepena.
Analiza je urađena u sklopu projekta “Orodnjavanje javnih prostora”, koji podržava Fondacija Heinrich Böll, ured u Sarajevu. Kroz aktivnosti projekta radimo na (pre)imenovanju nekih ulica u Banjaluci i pilotiranju feminističke ture kroz grad, a sve kako bi javni prostori dobili žensku perspektivu, koja je do sada bila zanemarena i kako bismo zaslužene žene, borkinje, naučnice, glumice, doktorice, profesorke, itd. ponovo upisali u vrijeme i prostor grada na Vrbasu.
Kao prvi korak na tom putu izdali smo Bojanku sa ilustracijama i kratkim opisima žena koje su radile i stvarale u Banjaluci, ali koje nemaju svoje ulice i o čijim životima se malo zna. Bojanka će uskoro, nakon završetka nagradne igre “Oboji i nagradu osvoji!”, biti dostupna i na našoj web stranici.
