U okviru saradnje sa novinarkama i novinarima u sklopu projekta “Građani/ke u borbi protiv tihe korupcije“ donosimo vam saradnju sa štampanim novinama i portalom Oslobođenje i tekst na temu o seksualnoj iznudi, sa naslovom “Zakoni moraju štititi žrtve seksualnih iznuda”.
“Počele su stizati poruke na mobitel da bi mi bilo bolje da izađem s njim, da će mi biti lakše na poslu, da ću uspjeti dobiti bolju poziciju, da ne mora nitko znati. Ja sam ignorirala te poruke, tada sam se izvukla uz laži da imam dečka i te dane na poslu trpjela torturu, jer nisam pristala. Šutjela sam, jer da sam išta rekla, ja bih letjela sa posla, ili se, jednostavno, ništa ne bi dogodilo”, dio je jedne od ispovijesti objavljene na platformi #nisamtrazila.
A mnogo je onih, posebno djevojaka i žena, koje danas šute.
******
Banjolučka advokatica Jovana Kisin Zagajac objašnjava da sextortion predstavlja više radnji seksualnog uznemiravanja kao što su seksualna ucjena i/ili iznuda, obljuba ili navođenje na obljubu, a sve iskorištavanjem pozicije moći sa koje počinilac nastupa, što u sebi sadrži i elemente koruptivnog djelovanja.
Sextortion se djelimično prepoznaje u više krivičnih djela od kojih je više normirano u RS-u za razliku od Krivičnog zakona FBiH.
– To su krivična djela polna ucjena, obljuba zloupotrebom položaja, polno uznemiravanje i zloupotreba fotografije i videozapisa polno eksplicitnog sadržaja. U FBiH to su krivična djela spolni odnošaj zloupotrebom položaja i prinuda na spolni odnošaj. Nijedno od navedenih krivičnih djela eksplicitno ne definiše pojam sextortiona, posebno imajući u vidu da djela koja se odnose na obljubu zloupotrebom položaja u svom biću sadrže radnju obljube kao obavezno nastupajuću posljedicu da bi se uopšte mogao neko okriviti za zloupotrebu položaja u smislu seksualne ucjene. Posebno je manjkavo zakonodavstvo FBiH gdje je manji broj propisanih kažnjivih radnji koje predstavljaju oblik seksualne ucjene, ističe Kisin Zagajac.
Dodaje da seksualno uznemiravanje drugih radnika/ca predstavlja razlog za otkaz prema Zakonu o radu RS-a, dok u Zakonu o radu FBiH to nije slučaj. Ipak, i jedan i drugi zakon o radu prepoznaju i definišu radnje seksualnog uznemiravanja i spolne diskriminacije.
– Iako samo definisanje ovog pojma bez kaznenih odredbi ne znači mnogo u postupcima kod poslodavca, važno je napomenuti da je zaštita sa propisanim prekršajnim kaznama za poslodavce propisana Zakonom o ravnopravnosti polova, ističe naša sagovornica i dodaje da naše zakonodavstvo razlikuje pojmove iznude, ucjene i uznemiravanja.
Jedino uznemiravanje ima seksualni prefiks kod normiranja krivičnih djela i to samo u RS-u.
******
Svim oblicima nasilja mora se sistemski suprotstaviti razvojem različitih programa i mjera zaštite i prevencije, senzibiliziranjem i podizanjem svijesti. Potreban je jedan sveobuhvatni institucionalni rad koji uključuje obrazovni sistem, edukaciju, destigmatizaciju problema i podsticanje pojedinaca da zatraže pomoć ili da pruže podršku onima kojima pomoć treba, naglašava za “Oslobođenje” druga zamjenica predsjedavajućeg Komisije za ostvarivanje ravnopravnosti spolova Predstavničkog doma PSBiH i članica Zajedničke komisije za ljudska prava PSBiH Rejhana Dervišević.
Kada je u pitanju Zakon o radu FBiH, smatra se da se postojeći član 9, koji se tiče uznemiravanja i nasilja na radu, može dodatno proširiti na način da se u stav (3) koji definiše seksualno uznemiravanje, uvrsti i seksualna iznuda ili da se doda potpuno novi stav koji će zasebno definisati seksualnu iznudu.
“Podržala bih inicijativu za razmatranje ovog pojma, kao i potencijalno uvođenje pojma u Krivični zakon FBiH i Zakon o radu FBiH”, kaže predsjedavajuća Predstavničkog doma Parlamenta FBiH u ostavci Mirjana Marinković-Lepić.
Iz Helsinškog parlamenta građana Banja Luka, koji realizuje kampanju “Seksualna iznuda je korupcija. Prekinimo ćutanje!”, kažu da je u mnoge zakone potrebno i moguće inkorporirati pojam seksualne iznude, poput zakona o ravnopravnosti polova, o zabrani diskriminacije, o radu i o radu u institucijama BiH, o visokom obrazovanju, te kroz antikorupcijske strategije i slično.
Poslanik NSRS-a Đorđe Vučinić kaže da Krivični zakonik RS-a već uključuje seksualnu iznudu, s tim da je ne navodi pod pojmom sextortion, već da se taj pojam nalazi u članu 170(a) i to pod krivičnim djelom zloupotreba fotografije i videozapisa spolno eksplicitnog sadržaja. Kada je riječ o radnji traženja seksualnih usluga u zamjenu za zaposlenje ili pod prijetnjom otkaza i slično, Vučinić podvlači da je to također obuhvaćeno članom 168 Krivičnog zakonika, odnosno krivičnim djelom obljuba zloupotrebom položaja.
– Uz detaljnu analizu i statistiku počinilaca krivičnog djela, ali i eventualnih povratnika, moglo bi se pričati o temi propisanih kazni, da li eventualno u tom pravcu dodatno osnažiti naše krivično zakonodavstvo, naglašava Vučinić i dodaje da poslanici NSRS-a u ovom mandatu nisu raspravljali o konkretnoj temi, ali da bi se vrlo rado priključio diskusiji ili eventualnom amandmanskom obliku djelovanja ukoliko dođe do izmjena postojećeg člana 170(a) Krivičnog zakonika RS-a.
Ova aktivnost je realizovana u sklopu projekta “Građani/ke u borbi protiv tihe korupcije”, koji je dio šireg programa “Podrška građanima u borbi protiv korupcije”, implementiranog od CCI-ja, uz finansijsku podršku USAID-a. Sadržaj je isključiva odgovornost Helsinškog parlamenta građana Banjaluka i ne mora nužno odražavati stavove USAID-a ili Vlade Sjedinjenih Američkih Država.
*******
Fotografija: Ilustracija/Oslobođenje
